Uvod: Hipotetički scenario koji zvuči kao naučna fantastika
Zvorničko jezero, vještačka akumulacija nastala 1955. godine izgradnjom hidrocentrale na Drini, predstavlja jedno od najvažnijih vodenih tijela u istočnoj Bosni i zapadnoj Srbiji. Ali šta bi se dogodilo kada bi to jezero iz nekog razloga – tehničke havarije, prirodne katastrofe ili ljudske greške – iznenada presušilo? Posljedice bi bile višeslojne i katastrofalne, ostavljajući duboke ožiljke na ekosistemu, društvu, privredi i samom pejzažu ovog dijela Podrinja.
Ekološki kolaps i gubitak biodiverziteta
Nestanak jezera značio bi trenutni kolaps ekosistema koji se razvio oko i unutar njega. Hiljade riba, ptica močvarica i vodenih biljaka izgubilo bi stanište. Voda je služila i za prirodnu regulaciju mikroklime, pa bi se klima u okolini promijenila, naročito ljeti kada bi uslijedile ekstremne vrućine i suše.
Divič – poluostrvo pod prijetnjom klizišta
Jedno od najugroženijih mjesta u slučaju naglog povlačenja vode bio bi Divič, koji se nalazi na poluostrvu Zvorničkog jezera. Tlo koje se decenijama stabilizovalo zahvaljujući pritisku vode, u slučaju njenog naglog nestanka postalo bi nestabilno, što bi moglo izazvati masovna klizišta. Kuće, putevi, pa čak i rekonstruisane prostorije Kajak kanu kluba, našli bi se u ozbiljnoj opasnosti. Geomehanička struktura terena, naviknuta na pritisak vode, u takvom scenariju doživjela bi ozbiljne deformacije.
Vikendice i betonizirana obala – tiha prijetnja
Tokom posljednjih dvadeset godina, skoro cijela obala Zvorničkog jezera pretvorena je u nizove vikendica. Većina tih objekata građena je neposredno uz vodu, uz pomoć betonskih pozida koje služe kao zaštita od erozije. Nestankom jezera, te pozide bi izgubile svoj oslonac i počele pucati i urušavati se, stvarajući lančanu reakciju koja bi ugrozila čitava naselja. Stotine hiljada maraka uložene u vikend-naselja našlo bi se pod prijetnjom da nestane u blatnjavom haosu.
Poplave nizvodno i opasnost za Zvornik
Iako na prvu zvuči paradoksalno, nestanak akumulacije mogao bi izazvati poplave. U slučaju da se jezero isprazni naglo – zbog kvara brane ili puknuća – vodena masa bi se sručila niz Drinu, noseći sve pred sobom. Grad Zvornik, čiji centar se nalazi neposredno ispod brane, bio bi prvi na udaru. Talas bi mogao poplaviti niže dijelove grada, nanijeti ogromnu štetu imovini, infrastrukturi i potencijalno ugroziti ljudske živote.
Katastrofa nizvodno: od Karakaja do Loznice
Naselja duž doline Drine, uključujući Karakaj, Branjevo, Janju, pa sve do Loznice i Šapca, trpjela bi posljedice poplava koje bi uslijedile nakon pražnjenja akumulacije. Ova područja nisu pripremljena za prijem takve količine vode u kratkom vremenu. Mostovi bi mogli biti srušeni, putevi potopljeni, a poljoprivredno zemljište uništeno. Uz to, hidroenergetski sistem bi pretrpio ogroman udar, jer bi hidroelektrana prestala s radom, ostavljajući dio regije bez električne energije.
Otkrivanje potopljene prošlosti – prilika ili trauma?
Ukoliko bi se jezero povuklo postepeno, otvorila bi se mogućnost da ljudi ponovno vide ostatke svojih nekadašnjih domova. Temelji potopljenih kuća, puteva i grobalja mogli bi izazvati snažne emotivne reakcije. Neki bi možda pokušali da se vrate na stare lokacije, dok bi drugi doživjeli ponovno otvaranje rana iz vremena preseljenja tokom formiranja jezera.
Zaključak: Hipotetička katastrofa kao upozorenje
Iako se ovakav scenario trenutno čini nevjerovatnim, on služi kao upozorenje. Održavanje brane, regulacija gradnje uz obalu i dugoročno planiranje prostora od vitalnog su značaja. Nestanak Zvorničkog jezera ne bi bio samo prirodna katastrofa – bio bi društveni, ekonomski i identitetski lom za čitav region Podrinja.
